ESP 6 Q1-W4 | PAGKUHA AT PAGGAMIT NG IMPORMASYON
MAHAHALAGANG ARALIN TUNGKOL SA PAGGAMIT NG MGA IMPORMASYON
1. **Kilalanin ang Mapagkukunan:** Alamin kung saan galing ang impormasyon bago ito paniwalaan. Mas mainam kung mula sa mapagtitiwalaang pinagkukunan.
2. **Mag-Verify:** I-verify ang mga impormasyon sa pamamagitan ng paghahanap ng mga karagdagang pinagmulan o ebidensya.
3. **Beware of Confirmation Bias:** Mag-ingat sa pagkaka-akit ng impormasyon na nagkukumpirma lamang ng iyong mga paniniwala. Hanapin ang magkasalungat na mga opinyon.
4. **Check for Date and Time:** Tingnan ang petsa ng impormasyon. Ang mga bagay ay maaaring magbago sa paglipas ng panahon.
5. **Fact-Check:** Gumamit ng fact-checking websites para suriin ang mga alalahanin ukol sa katotohanan ng isang impormasyon.
6. **Cross-Reference:** Tignan ang iba't ibang pinagmulan upang makumpirma ang isang impormasyon.
7. **Hindi Lahat ng Nag-viral, Totoo:** Huwag paniwalaan agad ang mga impormasyon na nagiging viral. Madalas, ito ay pekeng balita o sensationalized.
8. **Magbasa ng Buong Artikulo:** Huwag lang bumase sa mga pamagat o headline. Basahin ang buong artikulo bago magkaruon ng opinyon.
9. **Iwasto ang Maling Impormasyon:** Kung nalaman mong mali ang isang impormasyon, ipakalat ang tamang impormasyon para hindi na ito kumalat.
10. **Maging Responsable sa Social Media:** I-verify ang mga impormasyon bago ito i-share sa social media. Wag maging bahagi ng pagkalat ng pekeng balita.
11. **Magtanong:** Huwag mahiya na magtanong kapag may mga hindi malinaw na impormasyon. Magtanong sa eksperto o mga taong may kaalaman.
12. **Alamin ang Konteksto:** Unawain ang konteksto ng impormasyon para mas maunawaan ang kabuuang kuwento.
13. **Mag-ingat sa mga Clickbait:** Iwasan ang mga clickbait na pamagat o link na naglalayong lamang kumita ng pera mula sa mga click.
14. **Huwag Magpakalat ng Takot:** Hindi lahat ng impormasyon na nakakatakot ay totoo. Mag-ingat sa pananakot at panlilinlang.
15. **I-Respeto ang Privacy:** Huwag magbahagi ng personal na impormasyon nang walang malinaw na dahilan. I-secure ang online privacy.
16. **Tingnan ang Batayan ng Statistika:** Huwag basta-basta magtiwala sa mga numero. Sur iin ang batayan ng estadistika at kung paano ito nakuha.
17. **Alamin ang Bias:** Unawain ang bias ng pinagmulan ng impormasyon. Lahat ng media ay mayroong bias.
18. **Mag-ingat sa Photoshop:** Ang mga larawan ay madaling ma-manipulate. Huwag agad magtiwala sa mga larawang walang pinanggalingan.
19. **Huwag Paniwalaan ang Haka-haka:** Hindi lahat ng haka-haka ay totoo. Hanapin ang ebidensya bago maniwala.
20. **Magkaruon ng Balanse:** Huwag maging sobrang kritikal o sobrang paniwalaan. Magkaruon ng balanse at mag-isip ng maayos bago paniwalaan ang isang impormasyon.
MGA PINANGGAGALINGAN NG IMPORMASYON
1. **Aklat at Koleksyon ng Akademikong Litrato:** Mula sa mga akademikong aklat at mga koleksyon ng larawan.
2. **Websites:** Kasama ang mga website ng mga mapagkakatiwalaang institusyon, pahayagan, at mga organisasyon.
3. **Balita at Media Outlets:** Kasama ang telebisyon, radyo, at pahayagan na may reputasyon para sa balita.
4. **Peer-Reviewed Journals:** Mula sa mga pagsasaliksik na nailathala sa mga peer-reviewed journals.
5. **Akademikong Pag-aaral:** Mga tesis, disertasyon, at akademikong papel mula sa mga paaralan at unibersidad.
6. **Libro:** Mga libro ng mga eksperto at manunulat sa iba't ibang larangan.
7. **Interviews:** Mula sa mga interbyu ng mga eksperto, personalidad, o mga taong may kaalaman sa isang tiyak na paksa.
8. **Primary Sources:** Kasama ang mga kasulatan, serye ng sulat, at dokumento mula sa orihinal na pinagmulan.
9. **Online Databases:** Mga database tulad ng PubMed para sa medisina, o academic databases tulad ng JSTOR.
10. **Podcasts:** Mga podcast ng mga eksperto at personalidad sa iba't ibang larangan.
11. **Government Reports:** Mga ulat mula sa pamahalaan tungkol sa estadistika, patakaran, at iba pang impormasyon.
12. **Museum Exhibits:** Mula sa mga eksibisyon at museo na nagtatampok ng mga kasaysayan at kultura.
13. **Documentary Films:** Mga dokumentaryong pinalabas sa telebisyon o mga pelikula na batay sa totoong pangyayari.
14. **Academic Conferences:** Mga presentasyon at papel mula sa akademikong kumperensya.
15. **Social Media:** Maging maingat sa mga impormasyon na mula sa social media at suriin ito bago paniwalaan.
16. **Blogs:** Ang mga blogs mula sa mga eksperto at manunulat ay maaring magbigay ng masusing kaalaman.
17. **Statistical Data:** Mga estadistika mula sa mga opisyal na ahensya tulad ng World Bank, UN, at iba pa.
18. **Community Resources:** Impormasyon mula sa lokal na komunidad o organisasyon.
19. **Educational Institutions:** Mga institusyon ng edukasyon na may mga opisyal na website o publikasyon.
20. **Personal Interviews:** Mga personal na usapan at interbyu mula sa mga tao na may kaalaman o karanasan sa isang partikular na paksa.
DAPAT NA PAG-UUGALI SA SOCIAL MEDIA
Narito ang sampung tamang pag-uugali sa social media:
1. **Respeto:** Igalang ang mga opinyon at pananaw ng iba, kahit magkaiba ito sa iyo. Huwag magpakita ng kabastusan o pang-aalipusta.
2. **Pagiging Responsable:** Bago mag-post, suriin ang impormasyon para hindi makalat ang pekeng balita o maling impormasyon.
3. **Privacy:** Alagaan ang iyong online privacy. I-adjust ang mga setting ng privacy upang mapanatili ang kaligtasan ng iyong personal na impormasyon.
4. **Kasamahan:** Magbigay ng suporta at katuwaan sa mga kaibigan at mga kasamahan sa social media. Iwasan ang mga mapanira at negatibong komento.
5. **Pagiging Maingat:** Bago mag-like o mag-share, suriin ang nilalaman at tukuyin kung ito'y totoo at kapaki-pakinabang.
6. **Constructive Criticism:** Kung mayroon kang konstruktibong puna o kritisismo, ipahayag ito nang maayos at may respeto.
7. **Kapanapanabik na Nilalaman:** Ibahagi ang mga nakakakilala o makapagbibigay-aral na nilalaman na maaaring mapakinabangan ng iba.
8. **Limitasyon:** Huwag maging adikto sa social media. Maglaan ng oras para sa offline na buhay at mga personal na interaksyon.
9. **Tumulong at Magbahagi:** Kung alam mo ang sagot sa tanong ng iba o may maibabahagi kang kaalaman, maging bukas sa pagtulong.
10. **Alalahanin ang Etika:** Huwag gamitin ang social media para mang-bully, magpakalat ng kasinungalingan, o gumawa ng anumang uri ng krimen. Iwasan ang pagsasangkot sa mga hindi etikal na gawain online.
QUIZ TIME!
Panuto: Isulat ang titik at teksto ng tamang sagot.
Narito ang 20 tanong batay sa mga isinulat ukol sa impormasyon at tamang pag-uugali sa social media, na sumusunod sa Bloom's Taxonomy:
1. **Kaalaman (Knowledge):** Ano ang ibig sabihin ng "confirmation bias" sa social media?
- A) Pagiging responsable sa online privacy
- B) Pagkukumpirma ng mga pekeng balita
- C) Tendency na hanapin ang impormasyon na nagkukumpirma ng sariling paniniwala
- D) Paggamit ng mga fact-checking tools
2. **Kumbensiyon (Comprehension):** Ano ang kahalagahan ng pag-verify ng impormasyon bago ito paniwalaan?
- A) Para sa personal na entertainment
- B) Upang makapagbahagi ng maraming impormasyon
- C) Para mapanatili ang kaalaman ng lahat
- D) Upang maiwasan ang pagpapakalat ng maling impormasyon
3. **Pagsusuri (Analysis):** Paano mo malalaman kung ang isang website ay mapagkakatiwalaan o hindi?
- A) Sa dami ng mga advertisements
- B) Sa bilis ng kanilang internet connection
- C) Sa mga testimonials ng kanilang mga kaibigan
- D) Sa pamamagitan ng pagsusuri ng pinagmulan at reputasyon ng website
4. **Pagsusuri (Analysis):** Ano ang mga potensyal na bunga ng hindi pagiging responsableng pag-post sa social media?
- A) Pagkakaroon ng maraming kaibigan online
- B) Pagiging bida-bida sa mga kaganapan
- C) Pag-usbong ng pekeng balita at paniniwala
- D) Pagpapabuti ng online privacy
5. **Pagsusuri (Analysis):** Bakit mahalaga ang cross-referencing sa pag-verify ng impormasyon?
- A) Upang makakuha ng maraming followers
- B) Upang matulungan ang mga kaibigan online
- C) Upang maiwasan ang mga pekeng balita at maling impormasyon
- D) Upang mapanatili ang kalidad ng online content
6. **Pag-aalok (Synthesis):** Paano mo naisasagawa ang tamang paggamit ng social media upang magbahagi ng kaalaman sa isang malawakang audience?
- A) Sa pamamagitan ng pag-post ng mga opinyon
- B) Sa pamamagitan ng paglikha ng viral na memes
- C) Sa pamamagitan ng paglikha ng edukasyonal na content at tamang pamamahagi nito
- D) Sa pamamagitan ng pag-endorso ng mga produkto at serbisyo
7. **Pag-aalok (Synthesis):** Paano mo maaring gamitin ang social media upang magtaguyod ng online na komunidad na nag-aambag sa kultura ng respeto at pag-unawa?
- A) Sa pamamagitan ng pangangaral ng iyong mga paniniwala
- B) Sa pamamagitan ng pag-oorganisa ng mga kompetisyon sa online gaming
- C) Sa pamamagitan ng pag-encourage sa open-mindedness at pakikinig sa iba't ibang pananaw
- D) Sa pamamagitan ng pag-endorso ng mga online controversies
8. **Pagsusuri (Analysis):** Ano ang mga panganib ng hindi pagiging maingat sa paggamit ng social media?
- A) Pagkakaroon ng maraming kaibigan online
- B) Paggamit ng mga clickbait headlines
- C) Pag-expose sa online scams at pagnanakaw ng identity
- D) Pagiging mas popular online
9. **Kasangkapan (Application):** Paano mo gagamitin ang fact-checking tools sa social media?
- A) Upang mang-ipit ng mga pekeng balita
- B) Upang matutunan ang mga trending na hashtags
- C) Upang suriin ang katotohanan ng mga impormasyon bago ito i-share
- D) Upang maging popular sa social media
10. **Pagsusuri (Analysis):** Ano ang mga hakbang na dapat mong gawin kapag ikaw ay natagpuang nagkakalat ng maling impormasyon sa social media?
- A) I-delete ang lahat ng iyong social media accounts
- B) I-disregard ang mga nagsasabing mali ka
- C) I-correct ang maling impormasyon, i-apologize, at i-update ang iyong followers
- D) I-block ang lahat ng nagrereklamo sayo.
11. **Kaalaman (Knowledge):** Ano ang kahalagahan ng online privacy at paano ito mapanatili?
- A) Hindi mahalaga ang online privacy sa social media
- B) Ang online privacy ay nagbibigay-proteksyon sa personal na impormasyon at ito ay mapanatili sa pamamagitan ng paggamit ng mahigpit na mga password, pagsasara ng mga pribadong account, at pag-a-update ng mga setting sa privacy.
12. **Pagsusuri (Analysis):** Ano ang maaaring mangyari kung ang isang tao ay magpakalat ng takot o pananakot sa social media?
- A) Magkakaroon ng maraming followers
- B) Maaring maapektohan ang mental at emosyonal na kalusugan ng mga nababahala
- C) Magiging mas sikat sa online community
- D) Madadala ang takot sa totoong buhay
13. **Pag-aalok (Synthesis):** Paano mo magagamit ang social media para sa mga layunin ng advocacy o pagtutulungan?
- A) Sa pamamagitan ng pag-post ng personal na buhay
- B) Sa pamamagitan ng pagsusuri ng trending na topics
- C) Sa pamamagitan ng pag-oorganisa ng mga fundraising events at awareness campaigns
- D) Sa pamamagitan ng paglalabas ng mas maraming memes
14. **Pagsusuri (Analysis):** Ano ang ibig sabihin ng "clickbait" at bakit ito dapat iwasan?
- A) Mga impormasyon na kailangang i-click bago malaman
- B) Mga link na nagdadala ng pekeng balita
- C) Mga social media posts na napakabilis mag-viral
- D) Mga posts na laging nakikita sa news feed
15. **Pagsusuri (Analysis):** Paano naiimpluwensyahan ang mga bias sa social media?
- A) Hindi ito naiimpluwensyahan ng anumang bias
- B) Ang mga bias ay nagiging sanhi ng pekeng balita
- C) Ang mga bias ay maaring makaka-apekto sa mga impormasyon na inilalabas
- D) Ang mga bias ay hindi nakakakaapekto sa social media
16. **Pagsusuri (Analysis):** Paano ka makakatulong sa paglaban sa pekeng balita sa social media?
- A) Sa pamamagitan ng pag-endorso ng pekeng balita
- B) Sa pamamagitan ng paglalabas ng mga personal na impormasyon
- C) Sa pamamagitan ng pag-eeducate sa mga tao tungkol sa pagsuri ng mga impormasyon at paggamit ng fact-checking tools
- D) Sa pamamagitan ng pagiging tahimik at hindi pagkikialam
17. **Pagsusuri (Analysis):** Ano ang mga bunga ng "echo chamber" o pagiging bahagi ng mga online group na pare-pareho ang paniniwala?
- A) Pagkakaroon ng mas maraming kaibigan online
- B) Pagkakaroon ng mas magandang online reputation
- C) Pagkukumpirma ng sariling paniniwala at pagiging bulag sa iba't ibang pananaw
- D) Pagiging mas popular sa social media
18. **Pag-aalok (Synthesis):** Paano mo magagamit ang social media upang maging bahagi ng online na komunidad na nagtataguyod ng edukasyon at kamalayan?
- A) Sa pamamagitan ng pagiging mapanira sa iba
- B) Sa pamamagitan ng pagpo-post ng personal na buhay
- C) Sa pamamagitan ng paglalabas ng edukasyonal na content, pagpapalaganap ng kaalaman, at pakikibahagi sa mga makabuluhang diskusyon
- D) Sa pamamagitan ng pagli-link ng mga clickbait headlines
19. **Pagsusuri (Analysis):** Ano ang mga hakbang na maaari mong gawin upang maging responsable at maingat sa paggamit ng social media?
- A) Huwag mag-post ng anumang personal na impormasyon
- B) Bumuo ng maraming online personas
- C) Piliin ang mga reliable na pinagkukunan ng impormasyon, mag-ingat sa pagpopost ng mga opinyon, at iwasan ang online harassment
- D) Huwag paniwalaan ang anumang impormasyon sa social media
20. **Pagiging Responsable (Evaluation):** Paano mo susuriin ang epekto ng iyong online behavior sa sarili mo at sa iba?
- A) Hindi kailangan suriin ang online behavior
- B) Sa pamamagitan ng pagtutok sa bilang ng followers
- C) Sa pamamagitan ng pag-reflect sa mga reaksyon ng ibang tao sa iyong online posts at ang kanilang kalagayan
- D) Sa pamamagitan ng pagpapakita ng kabastusan sa iba sa online platform.
Comments
Post a Comment